آموزش جنسی به کودکان و نوجوانان قسمت سوم

آموزش جنسی به کودکان و نوجوانان قسمت سوم

موضوع حساس تعیین حدومرز جنسی

وقتی بچه‌ها دنیای بیرون از خود را کشف می‌کنند نسبت به اعضای خصوصی بدن هم‌جنس خود و جنس مخالف نیز به‌طور طبیعی کنجکاو می‌شوند. شکل اعضای تناسلی پسرها برای دخترها جالب است و برعکس.

بچه‌ها دربازی‌های عادی خود از فرصت استفاده می‌کنند و ازنظر جسمی به بچه‌های جنس موافق یا مخالف خود نزدیک می‌شوند تا شکل بدن آن‌ها را کشف کنند. معمول‌ترین سناریو دکتربازی کردن بچه‌هاست. بیشتر بچه‌ها تجربه‌دارند که وقتی نزد پزشک می‌روند او بدن آن‌ها را معاینه می‌کند، پس دختربازی می‌کنند تا بتوانند فرصت دیدن بدن دیگران را به دست آورند.

آگاه باشید که بچه‌ها از سر کنجکاوی بازی‌های جنسی می‌کنند و این امری طبیعی است. اگر دیدید که فرزندتان در حضور بچه دیگر برهنه یا نیمه برهنه شده است عکس‌العمل شما بسیار مهم است و بر احساسی که فرزندتان در آینده نسبت به بدن خود و اعضای خصوصی آن پیدا خواهد کرد، تأثیر بسیار مهمی خواهد گذاشت. هول نشوید، نه او را سرزنش کنید نه تنبیه، کاری که باید بکنید این است که برای رفتار جنسی مناسب آن‌ها در آینده حدومرزی تعیین کنید.

سناریوی یکم: پسر ۵ ساله شما با همبازی خود در خانه مشغول بازی است و شما متوجه می‌شوید که بیش‌ازحد ساکت هستند. شما داخل اتاق آن‌ها می‌شوید تا ببینید چه می‌کنند و می‌بینید که از کمر به پایین برهنه شده‌اند.

برخورد شما چیست؟

بیشتر والدین در چنین مواقعی احساس تنش می‌کنند اما اگر از قبل خودتان را آماده کرده باشید حداقل می‌توانید آرامش ظاهری خود را حفظ کنید. هرگز سر بچه‌ها داد نکشید و آن‌ها را سرزنش نکنید، بلکه برای بچه‌ها در خانه حدومرزی تعیین کنید، مثلاً بگوئید:هردوی شما لباس‌هایتان را بپوشید. بدن شما خصوصی است و نباید در خانه کس دیگری لباست را دربیاوری. بیایید برای شما یک سرگرمی دیگر پیدا کنم.»

این‌که درباره این موضوع به مادر همبازی پسرتان چیزی بگوئید یا نه بستگی به تصمیم شخصی شما دارد. البته توصیه می‌شود گزارش آنچه در خانه شما اتفاق افتاده است به مادر بچه‌های دیگر نیز بدهید. هرکدام از خانواده‌ها می‌توانند از این موقعیت مناسب برای آموزش فرزند خود استفاده کنند. حد و حدود موردقبول جنسی فرزندتان را برایش توضیح دهید اما او را با توضیح اضافه گیج و متحیر نکنید تا دچار احساس گناه نشود و اعتماد خود را نسبت به شما از دست ندهد. اگر دیدید بچه‌ها بازهم به دکتربازی علاقه نشان می‌دهند، شاید نشانه این باشد که کنجکاوی‌شان هنوز ارضاء نشده است. بنشینید و اطلاعات اساسی را با فرزند خود مرور کنید. با او درباره شکل بدن صحبت کنید و یکی‌یکی اعضای مختلف بدن را نام ببرید. اغلب بچه‌ها در این گروه سنی با این توضیحات راضی می‌شوند اما اگر فرزندتان سؤالی داشت به او بی‌درنگ پاسخ بدهید. هرگز پاسخ کودکان را به تأخیر نیندازید.

سناریوی دوم: بچه نوپایتان هنگام حمام کردن به آلت تناسلی خود دست میزند.

این سناریو بسیار رایج است و در بیشتر خانه‌ها به‌طور مکرر اتفاق میافتد. اگر فرزندتان این کار را کرد از فرصت استفاده کنید و نام اندام‌های مختلف بدن را با او مرور کنید و با موضوع خیلی جدی روبه‌رو شوید. از اندام‌های غیرجنسی شروع کنید و اندام‌های جنسی را به‌طور پراکنده لابه‌لای آن‌ها نام ببرید. از همان ابتدا از نام‌های صحیح استفاده کنید. برای پسرها این قسمت‌ها عبارت‌اند از: آلت تناسلی، بیضه‌ها و باسن و برای دخترها عبارت‌اند از پستان‌ها، واژن یا آلت تناسلی و باسن. به بچه‌ها بفهمانید که کسی اجازه ندارد به قسمت‌های خصوصی بدن آن‌ها دست بزند و خودشان نیز نباید آن‌ها را نشان کسی بدهند.

حجب و حیا در خانه

بیشتر والدین وقتی قبول می‌کنند که فرزندانشان موجودات جنسی و مستقلی هستند، برای برهنه شدن و حمام کردن با بچه‌ها قاعده و حدومرز قائل می‌شوند. به‌هرحال بچه‌ها ممکن است از دیدن بدن برهنه جنس مخالف یا هم‌جنس خود به هیجان بیایند یاسر در گم بشوند. ما با پوشاندن بدن خود در حضور فرزندانمان به آن‌ها می‌آموزیم که چگونه رفتار کنند و حدومرز خود را نیز به آن‌ها نشان می‌دهیم. پوشاندن بدن، نشانه احترامی است که برای بدن خود قائلیم.

معمولاً بچه‌های هفت-هشت ساله دیگر تمایل ندارند با پدر یا مادر خود به حمام بروند و دوست ندارند کسی بدن برهنه آن‌ها را ببیند. به بچه‌ها در این سن احترام بگذارید و حدومرز آن‌ها را در حمام رعایت کنید.

آیین‌های گذر

گذر افراد از کودکی و ورود آن‌ها به مرحله جدیدی از زندگی بزرگ سالانه را در جامعه با برگزاری آیین‌های گذر گرامی می‌دارند؛ مانند برگزاری جشن تکلیف دختران سوم ابتدایی و پسران سوم راهنمایی ایرانی یا قبایل سرخپوست آمریکایی ناواجو به‌افتخار بزرگ شدن دخترها مراسمی به نام کینالدا برگزار می‌کنند برای آن از صبح آماده می‌شوند و مقدار زیادی غذا می‌پزند. دختران نو بالغ در این مراسم به دوی استقامت می‌پردازند. گرچه ورود به مرحله زنانگی در جامعه تحسین نمی‌شود، اما باید نخستین عادت ماهانه را جشن گرفت. ورود پسرها نیز به مرحله بلوغ لایق بزرگداشت است. در این دوران، تغییر صدا، محتلم شدن و اصلاح صورت، بخشی از روال روزانه پسرها می‌شود. در مورد نحوه گرامی داشت گذر بچه‌ها از کودکی به بزرگ‌سالی می‌توان:

        برای نوجوان چیزی خریده نشانه بزرگ شدن او باشد مثلاً یک لباس مخصوص بزرگ‌سالان.

        می‌توان گوش دخترها را سوراخ کرد و برای پسرها یک دستگاه ریش‌تراش خرید.

        مادر و پدر می‌توانند برای فرزندشان نامه‌ای در خصوص بزرگ شدن او بنویسند و همراه آن، به او هدیه‌ای بدهند.

        می‌توان از دوستان نوجوان دعوت کرد و جشن گرفت.

        می‌توان با اعضای هم‌جنس فامیل یک مهمانی گرفت تا آن‌ها هم خاطرات خود از دوران کودکی را تعریف کنند.

        می‌توان در خانه برای کارهای موردعلاقه او، مثلاً برای وسایل موسیقی یا ورزشی او، فضایی مخصوص در نظر گرفت.

        می‌توان با پدر و مادر، یک شبانه‌روز به مسافرت رفت.

مهم‌ترین نکته این است که والدین گذر فرزند خود را از کودکی به بزرگ‌سالی تائید کنند.

خود ارضایی

خود ارضایی یعنی لذت بردن از دست زدن، بازی کردن و مالیدن اندام‌های جنسی خود. بسیاری از بزرگ‌سالان حتی از گفت‌وگو درباره این موضوع احساس ناراحتی می‌کنند. این احساسات اغلب ریشه مذهبی دارد، اما گذشته از ریشه نگرش نسبت به آن-که اغلب منفی است-موضوعی است که بر سر آن اختلاف‌نظر زیادی وجود دارد.

شرفی (۱۳۷۹) در کتاب دنیای نوجوان علل گرایش نوجوانان به خود ارضایی را: کنجکاوی هدایت نشده، ناآگاهی وبی خبری، انزوا، خانواده آسیب‌زا، دوستی‌های آلوده و مشکوک، بیماری طولانی، تقلید و بدآموزی، عوامل محرک فرهنگی، لباس نامناسب، نیمکت‌های مسئله آفرین مدارس معرفی کرده است. همچنین عوارض ناشی از خود ارضایی را ضعیف شدن چشم، لاغر شدن صورت، ضعف اعصاب، ضعیف شدن بدن، ضعف حافظه و گوشه‌گیری می‌داند. شرفی یکی از شیوه‌های درمان خود ارضایی را، تغییر جهت دادن انرژی نوجوان از هدف‌های جنسی به هدف‌های فرهنگی، هنری و اخلاقی بیان می‌کند. این شیوه در روانکاوی از آن به تصعید یا والایش نام می‌برند و منظور آن است که انرژی‌های روانی نوجوان را تغییر جهت داده و بسته به استعدادها و قابلیت‌های نوجوان در مسیر اهداف مثبت اجتماعی، علمی، ورزشی و هنری به‌کارگیریم.

اگر فرزند خود را در حال دست زدن به اندام تناسلی خود دیدید، حالتی که در آن لحظه از خود نشان می‌دهید می‌تواند تصویر بلندمدت او را از بدن خود تعیین کند. نقش والدین راهنمایی است نه سرزنش، لذا باید به بچه‌های کوچک‌تر خود توضیح دهیم که درست نیست در حضور دیگران، به اندام تناسلی خود دست بزنند. اگر هنگامی‌که فرزندتان استراحت می‌کند وارد اتاق او شدید و دیدید که مشغول خود ارضایی است، ازآنجا خارج شوید و صحبت با او را به زمان دیگری واگذار کنید. در مواقع بحرانی که این عمل فرد در زندگی طبیعی‌اش اختلال ایجاد می‌کند، وقت آن است که از کمک متخصصان استفاده کنید.

هنگام بروز عمل خود ارضایی در کودکان نباید آن‌ها را مجازات نمود یا تهدید کرد. بهتر است با تدابیر انحرافی کودک را از آن عمل بازداشت. مثلاً ورزش بدنی و انواع بازی‌ها در برنامه روزانه او گنجانده شود و باید زندگی او را تا آنجا که امکان دارد تغییر داد و توقف طولانی او را در هوای آزاد و نزد کودکان دیگر بیشتر نمود و مراقبت کرد که هنگام خواب دست‌هایش را بیرون از لحاف بگذارد و پس از بیداری نباید گذاشت در رختخواب لم بدهد.

سوءاستفاده جنسی

فرد سوءاستفاده کننده می‌تواند عضو خانواده یا فامیل، پرستار، ناپدری یا نامادری، همسایه یا فرد دیگری باشد. پس بدون اینکه بچه‌ها را بترسانید، حتماً اقدامات پیشگیرانه را به آن‌ها بیاموزید.

نه/ برو/ بگو

این فرمول ساده به‌خوبی راه پیشگیری را روشن می‌کند. به فرزندانتان بگویید که اگر کسی با دست زدن به بدن آن‌ها، آن‌ها را ناراحت می‌کند بگویند: «نه»، سپس، «بروند» یعنی از فرد سوءاستفاده کننده دور شوند. درنهایت نیز موضوع را به خانواده خویش «بگویند». فرزندتان را تشویق کنید که اگر در موقعیتی قرار گرفت که کسی از آن‌ها سوءاستفاده کرد یا می‌خواست بکند به پدر و مادر خود یا فرد بزرگ‌سال مورد اعتماد دیگری بگویند. به فرزند خود اطمینان بدهید که اگر کسی به شکلی نادرست به او دست زد، تقصیر او نیست بلکه کار آن فرد اشتباه بوده است و با تجاوز به حریم خصوصی یک بچه، قانون را زیر پا گذاشته است. سوءاستفاده جنسی می‌تواند بر سلامت جنسی فرزند شما در دوران بزرگ‌سالی تأثیر ابدی بگذارد، بنابراین برای پیشگیری از سوءاستفاده جنسی، آن‌ها را آموزش دهید و تشویق کنید که با شما رابطه کلامی داشته باشند تا هر حادثه مهم را به شما گزارش کنند.

منابع:

۱-کوچتکف. د و لاپیک. م،۱۹۸۱، روانشناسی و تربیت جنسی کودکان و نوجوانان، ترجمه محمدتقی زاد،۱۳۶۶، نشر بنیاد، تهران

۲-دفریتاس، کریستال، ۲۰۰۲، کلیدهای آموزش و مراقبت از سلامت جنسی، ترجمه سارا رئیسی طوسی،۱۳۸۹، نشر دانه، تهران

۳-وندرزندن، جیمز،۲۰۰۱، روان‌شناسی رشد ۱ و ۲، ترجمه حمزه گنجی،۱۳۸۹، نشرساوالان، تهران

۴-هنری ماسن، پاول وهمکاران، رشد و شخصیت کودک، ترجمه مهشید یاسایی،۱۳۹۰، نشرماد، تهران

۵-فقیهی، علی‌نقی وهمکاران،۱۳۸۷، آموزش جنسی به کودک و نوجوان از دیدگاه اسلامی و مطالعات روان‌شناختی، دو فصلنامه علمی –تخصصی تربیت اسلامی، سال ۳، ش ۷، پاییز و زمستان ۱۳۸۷، ص ۸۰-۵۱

۶-شرفی، محمدرضا،۱۳۷۹، دنیای نوجوان، نشر منادی تربیت، تهران